Türkiye genelinde çevre kirliliğiyle mücadele ve geri dönüşüm bilincini artırmak amacıyla başlatılan “Depozitosu Olan Ambalajlar” (DOA) uygulaması, dört aydır sadece Sakarya’da aktif olarak kullanılıyor. Tokat dahil 80 ilde ise sistemin hayata geçmesi için bekleyiş sürüyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yürütülen bu çevre dostu projenin 2025 yılı sonuna kadar tüm yurtta uygulanması hedefleniyor.
DOA, yani Depozitosu Olan Ambalajlar uygulaması, çevre bilincini yaygınlaştırmak ve geri dönüşüm oranlarını artırmak için geliştirilen dijital destekli bir sistem. Uygulamanın temel mantığı; tüketilen cam, plastik ve alüminyum ambalajların, belirlenen toplama noktalarına iade edilmesi ve karşılığında tüketiciye para iadesi yapılması üzerine kurulu.
Bu sayede, hem atıkların doğaya karışması önleniyor hem de vatandaşların ekonomik olarak teşvik edilmesi sağlanıyor.
Tokat Bekliyor, Sakarya Kazanıyor
Sistem, şu an sadece Sakarya ilinde pilot bölge olarak aktif şekilde uygulanıyor. Sakaryalılar, geri getirdikleri ambalajlar karşılığında dijital cüzdanlarına para aktarabiliyor ve bu birikimi ister banka hesaplarına aktarabiliyor, ister anlaşmalı market ve restoranlarda harcayabiliyor. Ancak Tokat’ta yaşayan vatandaşlar, sistemin kendi şehirlerine ne zaman geleceğini merak ediyor.
Tokat’ta özellikle üniversite öğrencileri ve çevre gönüllüleri bu projeyi heyecanla beklerken, çevre bilincinin gelişimi açısından büyük bir fırsat olarak değerlendiriliyor.
Mobil Uygulama Destekli Sistem
DOA uygulamasının en dikkat çekici özelliklerinden biri ise teknolojik entegrasyonu. Sisteme entegre mobil uygulama sayesinde kullanıcılar, ambalajların üzerindeki karekodları okutarak iadelerini gerçekleştirebiliyor. Bu işlemle birlikte kazanılan depozito tutarı, e-cüzdan hesabına anında yansıtılıyor. Android ve iOS platformlarından indirilebilen uygulama, kullanıcı dostu arayüzüyle de kolaylık sağlıyor.
Bakanlık, uygulamanın Türkiye genelinde yaygınlaşmasını sağlamak için Türkiye Çevre Ajansı (TÜÇA) ile birlikte süreci yürütüyor. Ayrıca Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu (TESK) gibi kurumlar da uygulamanın tabana yayılması için destek veriyor.
Sistem Nasıl İşliyor?
Tüketici, üzerinde “depozitolu” işareti bulunan bir içecek ürünü satın aldığında, ürün fiyatına ek olarak depozito bedeli de ödüyor. Ambalaj tüketildikten sonra kullanıcı, ürünü uygulama destekli iade noktalarına getirerek barkodunu okutup sistem üzerinden iadesini gerçekleştiriyor. Böylece hem çevre korunmuş oluyor hem de vatandaş ödediği ücreti geri alarak ekonomik kazanç elde ediyor.
Sistemde Türkiye Emlak Katılım Bankası'nın altyapısı kullanılıyor. Bu entegrasyon sayesinde e-cüzdandaki bakiye ile doğrudan banka hesaplarına transfer yapılabiliyor veya POS cihazlarında ödeme gerçekleştirilebiliyor. Bu durum, sistemin yaygın olarak kullanımını teşvik ediyor.
Hedef: 25 Milyar Ambalaj Geri Kazanımı
DOA sistemiyle Türkiye genelinde yılda yaklaşık 25 milyar adet içecek ambalajının geri dönüşüme kazandırılması hedefleniyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın verilerine göre, bu sistemle yıllık yaklaşık 520 milyon Euro’luk ekonomik katkı sağlanması bekleniyor.
Bu kazanımlar, sadece ekonomik değil; aynı zamanda çevresel ve sosyal etkileriyle de önem taşıyor. Geri dönüşüm sayesinde doğal kaynak tüketimi azalırken, karbon salınımında da ciddi düşüşler bekleniyor. Böylece Türkiye, sıfır atık ve döngüsel ekonomi hedeflerine bir adım daha yaklaşmış olacak.
Tokat İçin Verilen Söz Tutulacak mı?
Tokatlı vatandaşlar ise “Bu kadar önemli bir sistem neden hâlâ uygulanmıyor?” sorusunu soruyor. Özellikle belediyelerin, çevre STK’larının ve yerel girişimcilerin bu sistemi desteklemesi, süreci hızlandırabilir. Tokat gibi tarım ve doğa dostu şehirlerde bu tür uygulamaların erken hayata geçirilmesi, sadece çevresel değil, ekonomik olarak da fayda sağlayacaktır.
Tokat’ta başlatılması beklenen sistemin gecikmesi bazı eleştirileri de beraberinde getiriyor. Proje duyurulduğunda 81 ilde eş zamanlı olarak uygulamaya geçileceği belirtilmişti. Ancak aradan geçen dört aya rağmen sistem sadece Sakarya’da çalışıyor.
Sonuç: Çevreci Bir Gelecek İçin Harekete Geçilmeli
Türkiye'nin dört bir yanına yayılması planlanan bu çevreci sistem, hem bireysel hem de kurumsal olarak desteklenmeli. Tokat gibi gelişime açık illerde uygulamanın bir an önce başlatılması, yerel halkın projeye duyduğu güveni artıracaktır. Uygulamanın gecikmeden Tokat’ta da faaliyete geçmesiyle birlikte, şehir hem çevresel duyarlılığını artıracak hem de ekonomisine katkı sağlayacaktır.
