Uzaydaki enkaz sorunu, insanlığın uzay araştırmaları için giderek büyüyen bir tehdit oluştururken, Amerikan Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi (NASA), bu kritik probleme yenilikçi bir çözüm bulmak amacıyla harekete geçti. NASA, “LunaRecycle Challenge” adını verdiği bir yarışma başlatarak, uzay atıklarının geri dönüştürülmesi ve sürdürülebilir uzay misyonlarının desteklenmesi için global bir çağrıda bulundu. Yarışmayı kazanan proje, tam 3 milyon dolar (yaklaşık 110 milyon TL) ödül kazanacak. İşte bu dev yarışmanın detayları…
Uzaydaki Enkaz Sorunu: Görünmez Bir Tehdit
Uzay, insanlığın bilimsel keşifleri için bir laboratuvar olsa da, aynı zamanda bir çöplük haline gelmeye başladı. Apollo misyonlarından bu yana bırakılan atıklar, kullanılmış roket parçaları, eski uydular, yemek paketleri, eski kıyafetler ve bilimsel deney malzemeleri gibi atıklar, uzayda birikmeye devam ediyor. NASA’nın verilerine göre, Ay yüzeyinde Apollo astronotları tarafından bırakılan 96 torba insan atığı bile bulunuyor. Bu atıklar, hem uzay araçları için bir çarpışma riski oluşturuyor hem de uzun vadeli uzay misyonlarının sürdürülebilirliğini tehdit ediyor. Özellikle NASA’nın Artemis programı kapsamında Ay’da kalıcı bir insan varlığı oluşturma hedefi, bu sorunun acilen çözülmesini gerektiriyor.
LunaRecycle Challenge: Uzay Atıklarını Geri Dönüştürmenin Yolu
NASA, LunaRecycle Challenge’ı 30 Eylül 2024 tarihinde başlattı ve yarışma, 31 Mart 2025 tarihine kadar kayıtları kabul edecek. Yarışmanın amacı, Ay’da uzun süreli misyonlar sırasında oluşan katı atıkların (gıda ambalajları, kumaşlar, yapısal elemanlar gibi biyolojik olmayan, gaz veya metabolik olmayan atıklar) geri dönüştürülmesini sağlayacak enerji verimli, düşük kütleli ve düşük etkili teknolojiler geliştirmek. NASA, bu atıkların Ay yüzeyinde yeniden kullanılabilir ürünlere dönüştürülmesini hedefliyor, böylece Dünya’ya geri getirilecek atık miktarı minimuma indirilecek.
Yarışma, iki aşamalı ve iki farklı kategoride düzenleniyor:
-
Prototip Yapım Kategorisi (Prototype Build Track): Bu kategoride, katılımcılar Ay yüzeyinde katı atıkların geri dönüştürülmesi için fiziksel donanım ve sistemler tasarlayıp geliştirecek. Aşama 1’de detaylı bir tasarım sunmaları beklenirken, Aşama 2’de bu tasarımların çalışan bir prototipini üretmeleri gerekecek. Bu kategori için toplam ödül 1,4 milyon dolar olarak belirlendi.
-
Dijital İkiz Kategorisi (Digital Twin Track): Bu kategoride ise katılımcılar, katı atıkların geri dönüştürülmesi ve son ürünlerin üretimini içeren bir sistemin sanal bir kopyasını (dijital ikiz) tasarlayacak. Dijital ikiz teknolojisi, gerçek dünya verilerini kullanarak sistemlerin simülasyonunu yapmayı ve optimize etmeyi sağlıyor. Bu kategori için toplam ödül 600 bin dolar.
Aşama 1’de toplam 1 milyon dolar ödül dağıtılacak, Aşama 2 ise ancak ilk aşamada umut verici projeler çıkarsa başlatılacak ve 2 milyon dolarlık bir ödül havuzu sunacak. Örneğin, Aşama 1’de Dijital İkiz kategorisinde en iyi 8 ABD takımı 50 bin dolar, Prototip Yapım kategorisinde ise en iyi 8 takım 75 bin dolar kazanabilecek.
NASA’nın Hedefi: Sürdürülebilir Uzay ve Dünya İçin Çözümler
NASA’nın LunaRecycle Challenge’ı sadece uzay misyonları için değil, aynı zamanda Dünya’daki geri dönüşüm sorunlarına da çözüm üretmeyi amaçlıyor. NASA’nın Ödüller, Yarışmalar ve Kitle Kaynak Kullanımı programı yöneticisi Amy Kaminski, “Sürdürülebilir bir şekilde çalışmak, hem uzayda hem de Dünya’da keşifler yaparken önemli bir öncelik. Bu yarışmayla, Ay’daki atık yönetimi için halkın yenilikçi yaklaşımlarını arıyoruz ve öğrendiklerimizi Dünya’ya geri getirerek herkesin yararına sunmayı hedefliyoruz” dedi.
Yarışma, özellikle Ay’da 365 günlük bir misyon senaryosuna odaklanıyor ve bu süre zarfında ortaya çıkabilecek atıkların nasıl geri dönüştürüleceğine dair çözümler bekliyor. NASA, bu teknolojilerin Dünya’da da kullanılabileceğini düşünüyor. Örneğin, gıda ambalajları, balonlu naylonlar ve nitril eldivenler gibi geri dönüşümü zor malzemeler için geliştirilecek çözümler, Dünya’daki geri dönüşüm altyapısını da iyileştirebilir.
Kimler Katılabilir, Nasıl Başvurulur?
LunaRecycle Challenge, ABD ve uluslararası ekiplere açık bir yarışma. 18 yaşından büyük herkes katılabilir ve takım büyüklüğünde bir sınır bulunmuyor. NASA, STEM dışındaki alanlardan da katılımcıları teşvik ediyor. Ancak, ödül kazanabilmek için bazı uygunluk kriterleri var: Örneğin, NASA çalışanları veya NASA ile kontrat kapsamında çalışanlar, bu kaynakları kullanarak yarışmaya katılamıyor. Yabancı uyruklu kişiler ise bir ABD takımında yer alarak yarışabilir, ancak ödül kazanma hakları sınırlı.
Katılım için ekiplerin 31 Mart 2025 tarihine kadar “Expression of Interest Form” doldurarak kayıt yaptırmaları gerekiyor. İlk aşama için bir webinar, 25 Kasım 2024 tarihinde düzenlendi ve yarışmanın detayları paylaşıldı. Daha fazla bilgi için NASA’nın resmi LunaRecycle Challenge websitesi ziyaret edilebilir.
