Yaşıt bireyler arasında gerçekleşen bu olumsuz davranış, bir kişinin diğerine sistematik olarak duygusal, sözlü veya fiziksel zarar vermesi şeklinde tanımlanabilir. Bu tür davranışlar güç dengesizliği üzerine kurulmuş olup, mağdur olan bireyin psikolojik ve duygusal sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.
Yapılan araştırmalar, akran zorbalığına maruz kalan bireylerin düşük özsaygı, anksiyete, depresyon, sosyal izolasyon, okul performansında düşüş ve hatta intihar eğilimleri gibi ciddi psikolojik sorunlar yaşadığını ortaya koyuyor. Bu sebeple, akran zorbalığına karşı mücadele etmek, günümüzde önemli bir mesele olarak ön plana çıkıyor.
Peki, akran zorbalığı nasıl başlar? Gözlemler, ortalama 4-6 yaş arasındaki, oyun çağındaki çocukların birbirleriyle oyun oynamaya başlamalarıyla bu zorba davranışların ortaya çıktığını gösteriyor. Bu durumun birçok sebebi var. Özellikle, bu dönemin okul öncesi dönem olması ve çocukların iletişim yeteneklerinin henüz tam olarak gelişmemiş olması önemli bir faktör. Çocuklar, yaşıtlarıyla iletişime geçerken yanlış yöntemleri tercih edebiliyor ve akranlarına istediklerini yaptırabilmek için fiziksel ve sözel zorbalık davranışlarını öğrenmeye başlayabiliyorlar. Bu nedenle, erken yaşlardan itibaren çocukların doğru iletişim yöntemlerini öğrenmeleri ve empati becerilerini geliştirmeleri büyük önem taşıyor.
Peki, akran zorbalığının diğer sebepleri neler olabilir?
İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi’nden Uzm. Psk. Tuğçe Dabağer Dilek, Akran zorbalığının sebepleri karmaşık olabilir ve çeşitli faktörlere dayandığını söyledi. Bunlar arasında:
Güç Dengeleme Arayışı:
Akran zorbalığında temel sebep aslında bireyin kendi gücünü ispat etme çabasıdır. Dolayısıyla, zorbalığa başvuran kişi, kendi gücünü artırmak veya kontrol etmek için başkalarına zarar verme eğiliminde olabilir. Örneğin, saç çekme, vurma veya itme gibi fiziksel müdahaleler, akran zorbalığının bir türümüze ve bu tür davranışlar, zorbanın gücünü kullanarak kurbanı kontrol etme veya incitme çabasını yansıtmaktadır.
Duygusal Sorunlar:
Zorbalık yapan kişilerde düşük özsaygı, öfke veya diğer duygusal sorunlar görülebilir.
Aile ve Çevresel Faktörler:
Zorbalık, çocukluk döneminde yaşanan aile içi problemler, ailede şiddet veya ihmal gibi faktörlerle ilişkilendirilebilir.
Toplumsal Etkiler:
Özellikle son dönemlerde, medya, kültürel normlar ve toplumsal etkileşimler, çocukları ve gençleri zorba davranışlara yönlendirebilen güçlü bir faktör haline gelmektedir.
İlgisizlik veya Gözetimsizdik:
Yetişkinlerin çocuklar arasındaki ilişkilere yeterince müdahale etmemesi veya eğitim vermemesi, akran zorbalığının artmasına neden olan önemli bir etkendir.
Elbette bu faktörlerin sıklığı, şiddeti ve etkileri bireyler arasında değişim göstermektedir. Ancak, zorbalığa maruz kalan veya uygulayan kişi de sonucunda birçok psikolojik, sosyal ve fiziksel sorunlar yaşamaktadır. Özellikle, çocukluk döneminde yaşanan akran zorbalığı, mağdur üzerinde ömür boyu etkiler bırakabilir. Bu etkiler, bireyin duygusal, psikolojik ve sosyal sağlığını etkileyebilir. Fakat her bireyin farklı başa çıkma güçlerinin olduğunu unutmamak gerekir. Bu noktada, psikolojik destek ve danışmanlık, duygusal desteğin sağlanması, bu olumsuz etkileri hafifletebilir ve iyileşme sürecini destekleyebilir.
Çocuğun, akran zorbalığına uğradığını nasıl fark edebiliriz?
Akran zorbalığı genellikle belirgin olmayabilir, ancak şu işaretlere dikkat etmekte fayda vardır:
Duygusal Değişiklikler:
Çocuk ya da genç, ani duygusal değişiklikler gösteriyorsa (örneğin, endişeli, üzgün ya da sinirli olma gibi), bunlar bir işaret olabilir.
Sosyal İzolasyon:
Zorbalığa uğrayan kişi, arkadaşlarından izole olabilir ve sosyal etkileşimlerden kaçınabilir.
Fiziksel Belirtiler:
Kişinin bedeninde beklenmeyen yaralar, morluklar ya da diğer fiziksel belirtiler varsa, bu zorbalığa işaret edebilir.
Okul Performansında Düşüş:
Akademik başarıda beklenmeyen bir düşüş, zorbalık sonucu ortaya çıkabilir.
Eşyaların Kaybolması veya Zarar Görmesi:
Kişinin eşyalarının kaybolması, zarar görmesi veya çalınması durumunda, bu da zorbalık belirtisi olabilir.
Eğer çocuğunuzda ya da bir tanıdığınızda bu tür işaretleri fark ediyorsanız, konuyu açarak açık iletişim kurmaya çalışmak oldukça önemlidir. Çocuğun ya da genç yetişkinin hissettiklerini anlamak ve gerekirse uzman yardımı almak süreci yönetmede yardımcı olacaktır.
