Türkiye’de illerin sayısı zamanla artarak 81’e ulaşmış olsa da, geçmişte bu sayı oldukça sınırlıydı. Osmanlı döneminde yalnızca 17 vilayet bulunuyordu. Peki, Tokat bu vilayetler arasında mıydı? Tokat hangi idari yapıya sahipti ve ne zaman il statüsü kazandı? İşte Tokat’ın tarihi süreci!
Osmanlı Döneminde Türkiye’de Kaç İl Vardı?
Günümüzde Türkiye 81 vilayetten oluşuyor. Ancak Cumhuriyet’in ilk yıllarında ve öncesinde bu sayı oldukça azdı. Özellikle Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, 20. yüzyılın başlarında, Anadolu topraklarında yalnızca 17 vilayet bulunuyordu. Bu vilayetler şunlardı:
Edirne, Biga, Hüdavendigar (Bursa)
Aydın, İstanbul, Kastamonu
Ankara, Konya, Trabzon
Sivas, Adana, Ma’mûretü'l-Azîz
Erzurum, Diyarbakır, Halep
Bitlis, Van
Bu dönemde birçok önemli şehir henüz vilayet statüsüne ulaşmamıştı. Tokat da bunlardan biriydi.
Tokat’ın Osmanlı Dönemindeki İdari Durumu
Osmanlı Devleti’nde idari yapı, nüfus yoğunluğu, ekonomik önem ve stratejik konuma göre belirleniyordu. Tokat, Osmanlı’nın son dönemlerinde Sivas vilayetine bağlı bir sancak merkezi konumundaydı. Yani, tam anlamıyla bağımsız bir vilayet değildi; ancak önemli bir bölgesel yönetim merkeziydi.
Tokat Sancağı’nın bağlı olduğu kazalar şunlardı: Zile, Reşadiye (İskefsir), Niksar, Erbaa.
Tokat, 1880 yılında Sultan II. Abdülhamid’in iradesiyle sancak statüsüne yükseltildi. Bu gelişmeyle birlikte idari yapısı güçlendi ve sınırları genişledi. 1908 yılında ise Karahisar-ı Şarkî Sancağı'na bağlı olan Reşadiye de Tokat’a bağlandı. Böylece Tokat, Osmanlı’nın son döneminde dört kazalı büyük bir sancak haline geldi.
Ancak, Tokat tam anlamıyla il statüsüne 1920 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından alınan bir kararla kavuştu. O tarihe kadar Sivas’a bağlı olan Tokat, müstakil bir vilayet olarak yönetilmeye başlandı.
Tokat’ın Cumhuriyet Dönemindeki Gelişimi
Cumhuriyet’in ilanından sonra Tokat, büyüyerek önemli bir şehir haline geldi. Tokat’a bağlı ilçeler zamanla arttı:
1944’te Artova ve Turhal ilçeleri kuruldu.
1954’te Almus ilçesi il sınırlarına eklendi.
1987’de Pazar ve Yeşilyurt ilçeleri oluştu.
1990’da Sulusaray ve Başçiftlik ilçeleri kurularak Tokat’ın toplam ilçe sayısı arttı.
Bu süreç, Tokat’ın tarih boyunca nasıl geliştiğini ve yönetim açısından nasıl şekillendiğini gösteriyor.
Gelecekte Yeni İller Kurulabilir mi?
Osmanlı döneminden bu yana Türkiye’de şehir sayısı artarak günümüzde 81 ile ulaştı. Son olarak 1999 yılında Düzce'nin il olmasıyla Türkiye’nin il sayısı sabit kaldı. Ancak bazı ilçeler, demografik yapıları, ekonomik güçleri ve bölgesel önemleri göz önüne alındığında il olma potansiyeline sahip görünüyor.
Türkiye’de il olma potansiyeli taşıyan bazı ilçeler şunlar:
Bandırma (Balıkesir)
Alanya (Antalya)
Tarsus (Mersin)
İskenderun (Hatay)
Elbistan (Kahramanmaraş)
Fethiye (Muğla)
Cizre (Şırnak)
Resmi bir çalışma olmasa da, ilerleyen yıllarda bu ilçelerden bazıları il statüsüne kavuşabilir.
Tokat Osmanlı’da Vilayet Değildi Ama Tarihi Önemi Büyük!
Tokat, Osmanlı döneminde Sivas’a bağlı bir sancak olarak yönetilse de, nüfus ve ekonomik gelişimi nedeniyle 1920’de bağımsız bir il haline geldi. Bugün Türkiye’nin köklü şehirlerinden biri olarak kültürel ve ekonomik önemini sürdürüyor.
Gelecekte Türkiye’de yeni şehirler kurulabilir mi sorusu hala gündemde. Ancak, Tokat gibi birçok yerleşim yeri, tarih boyunca geçirdiği aşamalarla bugünkü statüsüne kavuştu. Geçmişi anlamak, geleceği şekillendirmek için önemli bir rehber olabilir.
