Sultan 2. Selim zamanında Ali Paşa tarafından 1572 yılında yaptırılan, Tokat Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından 2016 yılında başlanılan ve restorasyon çalışmaları tamamlanan Osmanlı mimarisinin en önemli eserlerinden olan 455 yıllık Ali Paşa Cami, XVI. yüzyıldan günümüze orijinal süslemeleri ile ulaşan tek ahşap şadırvana sahip yer olarak ayrı bir öneme sahip.
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisine göre; Ali Paşa Camii 1939 yılındaki zelzelede hayli zarar görmüş, 1943 zelzelesinde hasarlar büyümüş, 1945’te ise son cemaat yeri kısmen yıkılmıştır. Cami 1953’te tamir edilmiş, ancak içinde pek çok tarihî şahsiyetin mezar taşları bulunan hazîresi ortadan kaldırılmıştır.
SON OLARAK 2016 YILINDA RESTORE EDİLDİ
2016 yılında restore edilen Ali Paşa Camisinde eskiyen kurşun kaplama kubbeleri başta olmak üzere iç ve dış cephesi restore edildi.Caminin uzun yıllar kirlenen iç ve dış cephe duvarları ise özel bir temizleme tekniği olan mikro kumlama yöntemiyle temizlendi. Portatif basınçlı kumlama makinesi ile temizlenen taşlar doğal görünümüne kazandırıldı. Ahşap mahfilde yağlı boya altında kalan süslemeler de gün yüzüne çıkarıldı. Ayrıca caminin içten ve dıştan aydınlatma sistemi restorasyon çalışmaları kapsamında yenilenirken, tarihi şadırvanında bakım yapıldı.
ALİ PAŞA VE CAMİ HAKKINDA
Ali Paşa Bosnalı olup, Enderun’dan yetişmiştir. II. Bayezid’in kızı, Selçuk Sultan’ın kızından torunu olan Fatma Sultan ile evlenmiştir. Çeşitli saray ağalıklarında bulunduktan sonra, Erzurum, Karaman, Bağdat, Sivas ve Anadolu Beylerbeyliklerinde görev yapmıştır.
Ali Paşa Erzurum Beylerbeyi iken 2 Haziran 1572 tarihinde hastalanarak vefat etti. Temerrüd Ali Paşa, Erzurum Beylerbeyi olduğu sırada Sivas Defterdarı oğlu Mustafa Bey’in vefat etmesi üzerine Tokat’ta bir türbe ve yanına bir cami yapılmasını istemişti
Caminin bitmesine yakın Ali Paşa’nın vefat etmesi üzerine ortaya çıkan maddi sorunlar sebebiyle avluya dönemin imkanlarına göre daha mütevazi olan ahşap şadırvan yapılmış bu sebeple Tokat, XVI. yüzyıldan günümüze orijinal süslemeleri ile ulaşan tek ahşap şadırvana sahip bir yer olmuştur.
Kare gövde üzerine sekizgen bir kasnak üzerine oturan 11,50 cm çapındaki kubbesi ikisi kıble duvarına gömülü sekiz adet ayak ile taşınan Şadırvan, kıble duvarı dışında taşıyıcı ayakların arası birer eyvan gibi düzenlenerek bu alanlar cami harimine kazandırılmıştır.
