Dünya Sağlık Örgütü (WHO) obeziteyi "sağlık için risk oluşturacak miktarda, fazla veya anormal yağ birikimi" olarak tanımlıyor. Fazla kilo ve obezite, metabolik, kardiyovasküler, ortopedik ve psikiyatrik birçok rahatsızlığa yol açabiliyor. Hareketsiz yaşam tarzı ve vücudun ihtiyacından fazla kalori almak, obezitenin ana nedenleri arasında yer alıyor. Ayrıca, kullanılan ilaçlar ve çeşitli hastalıklar da obeziteye yol açabiliyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Eylem Çağıltay, “20 Mayıs Avrupa Obezite Günü”nde obezite ile mücadele hakkında önemli bilgiler verdi.
Rakamlar Giderek Ürkütücü Hale Geliyor
Mart 2023'te yayınlanan Dünya Obezite Atlası'na göre, 2035 yılında yaklaşık 4 milyar insanın kilo fazlalığı ve obeziteden etkileneceği öngörülüyor. İzole olarak obezite penceresinden bakıldığında ise, aynı periyotta bu oranın %14’ten %24’e çıkacağı ve 2035 yılında yaklaşık 2 milyar yetişkin, çocuk ve adolesanın etkileneceği değerlendiriliyor. Obezite rakamlarındaki en hızlı yükselme, çocuklar ve adolesanlarda görülmekte; 2020’den 2025’e gelindiğinde erkek çocuklarda %10’dan %20’ye, kız çocuklarda ise %8’den %18’e yükseleceği tahmin ediliyor. Bu veriler ışığında, obezitenin nedenlerini ve etkilerini tanımak ve buna göre önlem almak büyük önem taşıyor.
Obezitenin Sağlık Üzerindeki Etkileri
Obezite, sağlık üzerinde birçok olumsuz etkiye sahip. Metabolik sorunlar arasında tip 2 diyabet, insülin direnci ve metabolik sendrom yer alıyor. Kardiyovasküler hastalıklar arasında hipertansiyon, koroner arter hastalığı ve inme bulunuyor. Obezite, ayrıca eklem sorunları, osteoartrit ve omurga problemleri gibi ortopedik rahatsızlıklara da yol açabiliyor. Psikiyatrik etkiler arasında ise depresyon, anksiyete ve düşük benlik saygısı sayılabilir.
Tokat'ta Obezite ile Mücadele Yolları
Tokat, obezite ile mücadelede önemli adımlar atmaya devam ediyor. Şehirde düzenlenen spor etkinlikleri, sağlıklı beslenme seminerleri ve obezite farkındalık kampanyaları ile halkın bilinçlenmesi hedefleniyor. Tokat İl Sağlık Müdürlüğü, obeziteye karşı çeşitli projeler geliştirerek, vatandaşları daha aktif bir yaşam tarzına teşvik ediyor. Ayrıca, okullarda ve kamu kurumlarında düzenlenen bilgilendirme toplantıları ile çocuklar ve gençler arasında obezite bilinci artırılıyor.
Doç. Dr. Eylem Çağıltay'ın Obezite ile İlgili Önerileri
Doç. Dr. Eylem Çağıltay, obezite ile mücadelenin bireysel ve toplumsal düzeyde ele alınması gerektiğini belirtiyor. Sağlıklı beslenme alışkanlıklarının kazandırılması, düzenli fiziksel aktivitenin teşvik edilmesi ve obeziteye neden olabilecek faktörlerin minimize edilmesi gerektiğini vurguluyor. Çağıltay, “Obezite, önlenebilir bir sağlık sorunudur. Bunun için bireylerin ve toplumun bilinçlenmesi büyük önem taşır. Sağlıklı yaşam tarzı değişiklikleri ile obeziteye karşı etkili bir mücadele verilebilir” diyor.
Birçok Faktör Obezite Gelişimine Yol Açıyor
Obezitenin nedeni çoğunlukla hareketsiz (sedanter) yaşam tarzı ve artmış kalori alımıdır. Bununla birlikte, obezitenin hormonal nedenleri de araştırılmalıdır. Kilo alımı yaşı, kilo alımı ile ilişkilendirilen olaylar, geçmişteki kilo verme çabaları, beslenme alışkanlıklarındaki değişiklikler, geçmişte ve günümüzde kullanılan ilaçlar, bedensel aktivite (egzersiz) durumu ve sigara bırakma öyküsü değerlendirilmelidir. Obezite tanım ve derecelendirmesi beden kitle indeksi (BKİ)’ne dayanarak “BKİ= Ağırlık (kg)/Boy (m2 )” formülü ile değerlendirilir. Beden kitle indeksine göre obezite dereceleri aşağıdaki gibidir:
Yetişkinlerde Gruplar (Beden Kitle İndeksi -BKİ, kg/m2)
Normal 18,5 – 24,99
Fazla kilolu 25,00 − 29,99
Obeziteli ≥30,00
Hafif obeziteli 30,00 − 34,99
Orta derecede obeziteli 35,00 − 39,99
Morbid obeziteli 40,00 – 49,99
Süper obeziteli ≥50,00
Obezite Beraberinde Birçok Sağlık Sorununu da Getiriyor
Sağlığı olumsuz etkileyen kompleks ve multifaktöriyel bir hastalık olarak kabul edilen obezite, günümüzde önlenebilir ölümlerin sigaradan sonra gelen ikinci en önemli nedenidir. Obezite pek çok sağlık sorununa zemin hazırlamaktadır. Bunlar başlıca şöyle sıralanabilir
1. Tip 2 diyabet ve prediyabet
2. Kalp-damar hastalıkları
3. Hipertansiyon
4. Hiperlipidemi
5. Beyin damar hastalıkları
6. Çeşitli kanserler
7. Obstrüktif uyku-apne sendromu
8. Karaciğer yağlanması
9. Gastroözofageyal reflü
10. Safra yolları hastalığı
11. Polikistik over sendromu
12. İnfertilite yani kısırlık
13. Osteoartroz ( Eklem aşınması)
14. Depresyon
Kilo Almanın Önemli Nedenlerinden Biri Kullanılan İlaçlar
Kadınlarda, erkeklerle kıyaslandığında daha yüksek oranda vücut yağ yüzdesi vardır. Yetişkin hayatta erkeklerle kıyaslandığında kadınlar daha çok yağdan kilo almaya meyillidirler. İnsülin grubu, sulfonilüre grubu, glitazon grubu, glukokortikoid grubu ve antipsikotik gruptaki ilaçların kullanımı kilo almaya neden olabilir. Fizik muayenede guatr olması hipotiroidiyi düşündürür. Proksimal kas güçsüzlüğü, aydede yüzü ve/veya ciltte menekşe renkli çatlaklar Cushing Sendromu’nu düşündürür. Kadında akne veya tüylenme artışında polikisitik over sendromu ( PKOS) açısından değerlendirme yapılmalıdır. Hastanın öyküsünden, fizik muayenesinden ve başlangıç kan testlerinden yola çıkarak ileri değerlendirme yapmak da gerekebilir. Hipotalamik obezite, büyüme hormonu eksikliği ve hipogonadizm gibi durumlarda hipotalamus-hipofiz aksı da değerlendirilmelidir.
Obezite Önlenebilir ve Tedavi Edilebilir Bir hHastalıktır
Obezite öncelikle önlenebilir, daha sonrasında da tedavi edilebilir bir toplum sağlığı problemidir. Erken çocukluk döneminde ve yetişkinliğe geçiş dönemindeki çocuklarda obezite sıklığının artması bu hastalıkla toplum olarak mücadele edilmesi gerekliliğini net bir şeklide ortaya koymaktadır. Kim tarafından tanımlanırsa tanımlansın; global bir epidemi olarak kabul edilmektedir. Obezite hastalığı için tarama yüksek riskli hastaların tespit edilmesini sağlar. Yüksek riskli hasta grubu böylelikle sağlık riskleri, yaşam tarzı değişiklikleri, obezite tedavi seçenekleri ve sağlık risklerinin azaltılması konusunda profesyonel destek alabilir. Kilo fazlası veya obeziteli olan bireyler muayene edilmeli ve laboratuvar testleri istenmelidir. Bu kombine değerlendirme; obezitenin tipini ve ciddiyetini, oluşturduğu sağlık risklerini ve tedavi seçenekleri konusundaki yol planını belirlemede yardımcı olur. Obeziteli bireyin tedavisinde damgalayıcı (stigmatizma) diyalogları kullanmamak gerekmektedir. Kural koyucular, gönüllü kuruluşlar, eğitim unsurları, sağlık otoriteleri yani toplumun tüm unsurları bu gittikçe artan sağlık problemi için güçlerini birleştirerek ellerinden geleni yapmalıdır.
