1923 yılındaki depremle birlikte Sulusaray ilçe merkezinin tamamen hasara uğraması, ilçe yönetiminin Tokat-Sivas karayolu üzerindeki Çamlıbel beldesine taşınmasına neden oldu. Ancak, bu yeni konumda ilçe merkezi beklenen gelişmeyi gösteremedi ve birçok köy, merkeze uzak kaldı. Coğrafi durumun göz önüne alınarak, 1 Haziran 1944'te Artova ilçe merkezi, Samsun-Sivas demiryolu güzergahındaki Kunduz istasyonuna taşındı, ve istasyonun adı Artova olarak değiştirildi.
İbrahim Dirican ve İsmet İNÖNÜ: Artova'nın İlçe Merkezi Olma Süreci
Artova'nın ilçe merkezi olmasında, Kızılcaköylü Dragoş lakabıyla anılan İbrahim Dirican'ın, ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İNÖNÜ'nün çavuşluğunu yapmasıyla ilişkilendirilen etkili bir talebi olduğuna dair söylentiler bulunsa da, bu konuda resmi bir belgeye rastlanmamıştır. İbrahim Dirican'ın ilçe olma sürecindeki rolü, özellikle Artova Ortaokulu'nun inşası aşamasında önemli olmuştur.
Kızılcaköy ve Tarihi Kökeni: Kapadokya Krallığından Osmanlı İmparatorluğu'na
Kızılcaköy, tarihi boyunca Kapadokya Krallığı dönemine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. Pontus Krallığı'nın istilasına uğrayan köy, Romalıların saldırıları ve Timur'un orduları tarafından yıkılmıştır. Osmanlı İmparatorluğu döneminde büyük bir köy olan Kızılcaköy, zamanla bucak merkezi olarak konumlandırılmış ve 1944 yılında ilçe merkezi olmuştur.
Artova'da Tarihi Eserler: Boyunpınar Köyü ve Horun Mağarası
Artova, tarihi eserler açısından genellikle fakir bir konumdadır. Ancak, Boyunpınar köyü, kalkolitik döneme ait arkeolojik sit alanı olarak öne çıkar. Kayapınar Höyüğü'nde yapılan araştırmalarda Yazılı Tarih Öncesi Bakır Çağı'na ait kültür ve sanata ait seramik parçaları bulunmuştur. Ayrıca, Horun Mağarası, kültür ve turizm faaliyetleri için restore edilmeye çalışılan bir yer altı yerleşim yeridir.
Bahdulu Çeşmesi ve Eski Köy Yerleri: Arkeolojik Kalıntılar ve Define Arayıcıları
Yukarıgüçlü köyü ile Boyunpınar köyü arasında ve Bahdulu çeşmesi etrafında, eski bir köy yerine ait kalıntılar bulunmaktadır. Bu bölgelerde, define arayıcıları tarafından gerçekleştirilen tahribatlar nedeniyle her taraf eşik deşik edilmiş durumdadır.
Artuk Bey ve Artova: Tarihi ve İsim Bağlantıları
Artova'nın eski kayıtlardaki adı "Artukova" olarak geçmektedir. Bu isim, Büyük Selçuklu Meliki Alpaslan'ın komutanlarından Artuk Bey'e dayanmaktadır. Artuk Bey'in Tokat yörelerindeki faaliyetleri, Artova'nın tarihi ve ismi üzerinde belirleyici bir rol oynamıştır. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi'nde yapılan araştırmalar da bu tarihi bağlantıyı doğrulamaktadır.
