Tokat’ın Musahattin Mahallesi’nde yer alan Dabakhane Sokak, 1960’lı yıllarda sadece deri işçiliğiyle değil, aynı zamanda geri dönüşüm sanayisiyle de öne çıkıyordu. Bu sokağın girişinde, bölgeye adeta ruhunu kazandıran dükkanlardan biri vardı: Pamukçu Hacı İbrahim Efendi’ye ait çırçır makinesiyle çalışan geri dönüşüm atölyesi.
Gürültüsüyle Tanınan Çırçır Makinesi
Dükkanın en dikkat çekici yanı, eski bez ve çaputları pamuk haline getiren devasa çırçır makinesiydi. Bu makine çalışırken öyle bir gürültü çıkarırdı ki, neredeyse sokaktaki tüm yaşam bu ritme ayak uydurmak zorunda kalırdı. O dönem için bu yöntem, hem pamuk geri dönüşümü açısından ileri bir uygulamaydı hem de Tokat çevresindeki birçok esnaf için hayati bir tedarik noktasıydı.
Dericiliğin Kalbi: Dabakhane Sokak
Sokağın sağında, hemen bitişikte Hacı Hüsamettin Başçıoğlu’nun işlettiği deri atölyesi yer alırdı. Bu dükkanların devamında Dokuz Taşlar’a kadar sıralı şekilde uzanan dabak dükkanları, Tokat ve çevre illerdeki deri sanayisinin kalbini oluşturuyordu. Sokağın sol tarafında ise, Merhum Vahitoğlu işletmesi, ardından Tokmak Baba Türbesi ve Kaya Camii’ne uzanan tarihi bir güzergâh yer almaktaydı.
Gençlerin Temaşa Durağı
Fotoğrafta görülen binanın hemen yanındaki ahşap merdivenler, sadece bir yapı detayı değil; adeta dönemin genç işçilerinin “sosyal medya köşesiydi”. Gün boyu çalışıp yorulan delikanlılar, bu basamaklarda toplanır, günün yorgunluğunu sohbetle atar, bazen bir sigara tüttürür, çoğu zaman da tuzlu çekirdek eşliğinde dertleşirdi.
O dönemlerde bakkal Hacı’dan alınan, rengi zamanla sararmış çay bardağı ile ölçülen tuzlu çekirdekler 25 kuruşa satılır, eski gazete kağıtlarına sarılarak servis edilirdi. Sohbetlerin finali ise genellikle dükkan önündeki Oğulbey suyunun aktığı çeşme başında olurdu; içilen birkaç yudum su, hem yorgunluk hem harareti giderirdi.
Bugünden Geriye Bakınca
Pamukçu Hacı İbrahim Efendi’nin bu mütevazı ama bir o kadar da işlevsel dükkânı, Tokat’ın üretim ve dayanışma kültürüne dair çok şey söylüyor. Her bir yapının, her bir insanın ve her bir sesin bir hafızası var. Bugün o dükkan yerinde olmayabilir ama hatıralar hâlâ canlı...
