Hidrojen siyanür (HCN) gibi renksiz bir gaz yada sodyum siyanür (NaCN) veya potasyum siyanür (KCN) gibi kristal formda bulunabilir. Her iki formda da yeterince yüksek konsantrasyonlara ulaşıldığında öldürücü olabilir. Peki, Siyanür nedir , zararları nelerdir? Siyanür öldürücü mü?
SİYANÜR NEDİR, ZARARLARI NELERDİR?
Yunanca "kyanos" kelimesinden gelen ve koyu yeşilimsi mavi demek olan siyanür, C?N grubunu içeren, hem gaz hem de kristal tuz formu var olan, kimyasal bir bileşiktir. Koyu mavi anlamı, siyanürün ilk önce lacivert olarak bilinen pigmentin ısıtılmasıyla elde edilmesinden dolayıdır.
Hidrojen siyanür (HCN) gibi renksiz bir gaz yada sodyum siyanür (NaCN) veya potasyum siyanür (KCN) gibi kristal formda bulunabilir. Her iki formda da yeterince yüksek konsantrasyonlara ulaşıldığında öldürücü olabilir.
SİYANÜRÜN KULLANIM ALANLARI VE BULUNDUĞU YERLER
Endüstride; kağıt yapımında, tekstil ve plastik imalatında, metalürji ve fotoğrafçılık sektörlerinde kullanılmaktadır. Tuzları metalürjide elektro kaplama, metal temizleme ve altının cevherinden uzaklaştırılması için kullanılır. Siyanür gazı ise özellikle gemilerde ve binalarda zararlı böcekleri ve haşaratları yok etmek için kullanılır.
Doğada çok sayıda bitkinin değişik kısımlarında siyanür bileşiği bulunur; acıbadem (kayısı çekirdeği), şeftali çekirdeği, elma, armut çekirdeği, mürver ağacı yaprağı, ortanca vs. gibi
SİYANÜRE NASIL MARUZ KALINABİLİR?
Siyanür, hem doğal süreçler hem de endüstriyel faaliyetler sonucunda suya, toprağa veya havaya girer. Soluma ile, su içerken, yemek yerken veya siyanür içeren topraklara dokunarak siyanüre maruz kalınabilir. Havada bulunduğunda, genellikle gaz halinde (HCN) şeklinde olur.
Ayrıca sigara içmek, muhtemelen siyanürle ilgili endüstrilerde çalışmayan insanlar için siyanür maruziyetinin başlıca kaynaklarından biridir.
SİYANÜRE MARUZ KALMANIN BELİRTİLERİ VE UZUN VADEDE ETKİLERİ
Siyanürün neden olduğu zehirlenmenin derecesi, bir kişinin maruz kaldığı siyanür miktarına, maruz kalma yoluna ve maruz kaldığı sürenin uzunluğuna bağlıdır. Siyanür gazı solunması en fazla zarara yol açar, ancak siyanürün yutulması da aynı derece toksik olabilir.
Siyanür, solunduğu zaman vücut hücrelerinin oksijen kullanmasını önler yani hücreleri öldürür. Kalbe ve beyne diğer organlara göre daha fazla zarar verir çünkü kalp ve beyin çok fazla oksijen kullanır.
Soluma ile, deriyoluyla emerek ya da içeren yiyecekleri yiyerek az miktarda (20-40 ppm) siyanüre maruz kalan kişiler, birkaç dakika içinde; baş dönmesi, baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma, hızlı nefes alma gibibelirtilerden bazılarını veya tümünü gösterebilir.
Herhangi bir yoldan büyük miktarda (100-300 ppm) siyanüre maruz kalmak ise; bilinç kaybı, düşük kan basıncı, akciğer hasarı, yavaş kalp hızı ve ölüme yol açan solunum yetmezliği gibi belirtileri ortaya çıkarabilir.
Ciddi siyanür zehirlenmesinden kurtulanlarda kalp, beyin ve sinir hasarı gelişebilir.
MARUZ KALINIRSA NE YAPILMASI GEREKİR?
Siyanür gazı açık alanlarda hızla buharlaşır ve dağılır. Bu yüzden havalandırma çok önemlidir. Temiz havanın mevcut olduğu bir bölgeye hızla hareket etmek, siyanür gazına maruz kalmanın azaltılmasında oldukça etkilidir. Siyanüre deri yoluyla maruz kalındıysa, giysiler çıkarılmalı, tüm vücut sabun ve suyla hızlı bir şekilde yıkanmalı ve mümkün olduğunca çabuk tıbbi bakım alınmalıdır.
