Kronik böbrek yetmezliği, belirli bir neden gözetmeksizin üç aydan daha uzun süren böbrek fonksiyon kaybı ile karakterize edilir. Türkiye'de her 20 yetişkinden birinin bu durumdan etkilendiği bilinmekte olup, kadınlar bu hastalığa erkeklerden daha sık yakalanmaktadır. Yaş ilerledikçe artan risk faktörleri arasında sigara kullanımı, diyabet, hipertansiyon, böbrek taşı varlığı ve aile öyküsü bulunmaktadır.
Hastalığın Sinsi Yüzü ve Erken Belirtiler
Kronik böbrek hastalığı, erken evrelerde genellikle belirti vermediği için "sinsi" olarak nitelendirilir. Ancak belirli işaretler, hastalığın varlığını düşündürebilir:
- Sık idrara çıkma
- İdrarda kan görülmesi
- Köpüklü idrar
- Ayaklarda ve ayak bileklerinde şişlik
- Sürekli yorgunluk ve uykusuzluk hissi
Bu belirtiler, potansiyel bir böbrek hastalığının işaretçileri olabilir ve erken teşhis için doktora başvurulması gerekliliğini ortaya koyar.
Risk Faktörleri ve Önleyici Önlemler
Memorial Ankara Hastanesi Nefroloji Bölümü'nden Prof. Dr. İhsan Ergün, kronik böbrek yetmezliğinin önlenmesi ve yönetilmesi için şu önerilerde bulunuyor:
- Sigara içilmemeli ve sağlıklı yaşam tarzı benimsenmelidir.
- Diyabet ve hipertansiyon gibi hastalıkların kontrol altında tutulması şarttır.
- Düzenli egzersiz yapılmalı ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirilmelidir.
- Ailede böbrek hastalığı öyküsü varsa, düzenli sağlık kontrolleri yapılmalıdır.
Bu önlemler, kronik böbrek hastalığının erken tespiti ve yönetimi için kritik önem taşır. İhmal edildiğinde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilecek bu hastalık, doğru bilgilendirme ve erken müdahale ile kontrol altına alınabilir.
Yetmezlik sessiz sedasız ilerliyor
Sessiz ve derinden ilerleyen, son evrelere kadar neredeyse hiç belirti vermeyen ya da belirtileri başka hastalıklarla karıştırılan kronik böbrek yetmezliği tedavi edilmezse hastalar için diyalize ve böbrek nakline kadar uzanan ciddi bir tablo ortaya çıkabilir. Çoğu yetişkin, böbrek hastası olduğunu bilmeden hayatına devam ederken, bu sinsi hastalık her geçen gün biraz daha ilerlemektedir. Bu tür bir durumda kalmamak için 60 yaş üstü kişilerin, ailesinde böbrek yetmezliği öyküsü olanların, tansiyon ve şeker hastalarının mutlaka yıllık kontrollerini yaptırmaları tavsiye edilmektedir.
Belirtiler varsa uzmana başvurun
Hastalığın kesin tanısı tıbbi tetkiklerde konulsa da, kişide kronik böbrek yetmezliğini düşündürecek bazı belirtilerden söz edilebilir:
· Sık idrara çıkma: Her zamankinden daha sık ve özellikle geceleri idrara çıkma
· Kanlı ve köpüklü idrar: İdrarda kan görülmesi ya da çırpılmış yumurta benzeri köpüklü idrar
· Ayak ve ayak bileklerinde şişlik: Böbrek işlevlerinin azalması ve sodyum tutulumunun artması nedeniyle ayak ve ayak bileklerinde şişme
· Yorgunluk ve uykusuzluk: Böbrek işlevlerinin azalmasına bağlı olarak kandaki kirliliğin artmasıyla ortaya çıkan halsizlik, yorgun hissetme ve uyuyamama
· Cilt kuruluğu ve kaşıntı
· İştahsızlık
· Kas krampları
Hastalığın seyri yavaşlatılabiliyor
Tedavinin ilk aşaması proteinden ve tuzdan kısıtlı diyete uyulması ile başlamaktadır. Böbreklere binen yükü azaltmak ve böbrek hasarını önlemek için düşük proteinli ve az tuzlu beslenmenin çok etkili olduğu bilinmektedir. Diyabetik hastada hedef kan şekeri düzeylerine ulaşılması, hipertansif hastada ise etkin kan basıncı kontrolü sağlanması tedavideki temel ilkeler olarak öne çıkmaktadır. Tüm bunlarla birlikte sağlık kontrollerini aksatmamak ve uzman hekimin tavsiyelerine uymak da hastalığın bir sonraki evreye geçişini yavaşlatabilmekte hatta bazen durdurmaktadır. Ayrıca sürekli gözetim altında olmak kronik böbrek hastalığı evreleri ilerledikçe gelişen anemi (kansızlık), kemik mineral metabolizma bozuklukları, dislipidemi ve kardiyovasküler hastalıkların da erken tanı ve tedavisine olanak sağlamaktadır.
Son evrede tek seçenek nakil
Zaman içinde kronik böbrek yetmezliğinin ileri evrelerinde böbrekte işlev kaybı oluşmakta ve bu tablo da kişiyi organ nakline götürebilmektedir. Eğer tüm değerlendirmeler sonucu böbrek nakli açısından uygunluğu tespit edilir ve dördüncü dereceye kadar akrabaları arasından uyumlu bir canlı verici çıkarsa tedavide nakil sürecine geçilmektedir. Bir yakını olmayanlar ise kadavradan nakil için organ bekleme listesine dahil edilir. Böbrek nakli sonrası kişi sağlıklı bir yaşama kavuşabilmektedir.
