Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi tarafından 14-15 Kasım 2023 tarihinde Güzel Sanatlar Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İsmet Türkmen’in koordinesinde düzenlenen Tokat ili nüfusuna kayıtlı asker ve sivillerin tespit edilmesi için düzenlenen çalıştayın raporu yayınlandı. 

Çalıştayda, 1853-1854 Kırım Savaşı’ndan başlanarak 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Balkan Savaşları, Birinci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı, Kore Savaşı, Kıbrıs Barış Harekâtı ile günümüze kadar terörle mücadelede şehit olan Tokat ili nüfusuna kayıtlı asker ve sivillerin tespit edilmesi amaçlandı.

Erdoğan, Romanyalı mevkidaşıyla görüştü

“Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşunun 100. Yılında Tokat’ın Şehitleri” kitap projesi kapsamında gerçekleştirilen bu çalıştayda şehitlik kavramı, şehit verdiğimiz savaşlar ve terörle mücadele safhaları, şehit listelerinin belirlenmesinde esas alınacak kaynaklar, alanında uzman bilim insanlarının katkılarıyla tartışıldı ve neticesinde çalıştay raporu hazırlandı.
Çanakkale Zaferi ve Şehitleri Anma Gününde rapor yayınlandı
18 Mart Çanakkale Zaferi ve Şehitleri Anma Gününde yayımlanan bu çalıştay raporu ve devamında hazırlanmakta olan kitapla Türk-İslam medeniyetinin maddi-manevi kültür öğeleriyle şahitliğini yapan Tokat’ın şehit düşmüş kıymetli evlatları kayıt altına alınmış olacak.

MSB yayınlarından alınan Tokat’ın şehitleri ile ilgili bilgiler
Millî Savunma Bakanlığı yayınlarından alınan Tokat’ın şehitleri ile ilgili bilgilerde 1853-1856 Kırım Savaşı’nda şehit sayısı 2'dir. Osmanlı-Rus Savaşları’nda (1877-1878) bu sayı 7'dir. I. Dünya Savaşı’nda 779, Milli Mücadele’de 351, Kore Savaşı’nda 4 şehit bilgisi verilmiştir. 

Aynı kaynağa göre Çanakkale’de 38, Filistin’de 9, Galiçya’da 6, Hicaz’da 16, Irak’ta 16, Romanya’da 3, Şark Cephesi-Kafkasya’da 647, cephe gerisinde ise 49 şehit ismi tespit edilmiştir. 

Millî Savunma Bakanlığı kayıtlarına göre I. Dünya Savaşı’nda muharebe meydanlarında 666 Tokatlı şehit bulunmaktadır. Hastanelerde şehit olanlar ise 112 kişidir. 
Tokat en fazla şehidi Şark Cephesinde Zile'den verdi
Tokatlıların en fazla şehit verdiği yer Şark Cephesi’dir. Muharebe meydanlarında 559, toplamda 668 asker Şark Cephesi’nde şehit olmuştur. Bu cephede 91 rütbeli Tokatlı asker vardır. Bu şehit sayıları ilçe ilçe değerlendirildiğinde en fazla şehidi 226 kişi ile Zile ilçesi vermiştir. Daha sonra Erbaa ilçesi gelmektedir. 
Tokatlı şehitler zikredilirken Çanakkale Cephesi’nde şehit düşen Kınalı Ali’yi de anmak gerekir. Seddülbahir’de şehit olan Hüseyin oğlu Ali, namı diğer Tokatlı Kınalı Ali aslen Zilelidir. 
7. Ordu'ya Tokat'tan da asker tedariki yapıldı
Yemen’de 1891, 1898, 1903, 1905 ve 1911 tarihlerinde dışarıdan takviye kuvvet gönderilmesine sebep olabilecek büyük isyanlar çıkmıştır. Burada bulunan 7. Ordu’nun asker ihtiyacı Anadolu’dan karşılanmıştır. 7. Ordu’ya asker tedariki veren yerlerden birisi Tokat’tır. Yemen’de 1870-1918 yılları arasındaki şehit olan Tokatlı askerler araştırılmıştır. Bu şehitlerin Millî Savunma Bakanlığı şehit listesinde ölüm yerleri yazmamaktadır. Yemen’de susuzluk dâhil sıcak iklim koşullarından ötürü birçok asker kaybedilmiştir. Yemen’e Tokat Redif taburu 1905 yılında gönderilmiştir.
Yemen’deki Tokat Redif Taburu

"Bir Asırda Tokat" Albümünde Tokat'tan Dağıtımı Yapılan Redif Askerleri. Burhan Günesen Fotoğraf albümü

Doç. Dr. İbrahim Aykun’un Tokat Müzesi’nde bulup çalıştığı Muhallefat ve Isbat-ı Veraset Zabıt Davası Ceridesi isimli defterde Yemen’deki Tokat Redif Taburu’nun şehit bilgileri yer almaktadır. Bu defterden şehit olmuş askerin adı, baba adı, çocuk sayısı ve şehit olduğu tarihle ilgili bilgilere ulaşılmaktadır. Bu askerler 1905’te gittikleri için redif askeri oldukları malumdur. Tokat redif taburları Yemen’e giderken Ankara’ya kadar yürümüş, oradan trenle İzmir’e geçmiş ve İzmir’den vapurla 10 günde Hudeyde’ye ulaşmışlardır. Bir vapura yaklaşık 2500 kişi binmiştir. Katırlarıyla birlikte düşünüldüğünde bu sayı, vapurun kapasitesinin oldukça üzerindedir.
 1905'te Yemen'e giden 770 askerin onda biri Tokat'a dönebildi
Tokat’tan Yemen’e 1905’te 770 civarında asker sevk edilmiştir. Sağ kalan askerler 1906 yılında Tokat’a dönmüşlerdir. Askerlerin onda bir oranında dönebildiğini Kars-ı Zülkadiriye Kaymakamı İstanbul’a çektiği telgrafta bildirmektedir. Tokat Redif Taburu, Sana’nın geri alınması sırasında görev yapmıştır. Zile Taburu ise Şehare Harekâtı’nda görev almıştır. Şehare, arazi yapısı olarak dağlık ve engebeli bir yerdir. Bu harekât esnasında Zile Taburu, eşkıya ile müsademe esnasında binbaşısı dâhil birçok şehit vermiştir. Tokat Taburu Şehare Harekâtı’nda bulunmamıştır. Tokat Nizamiye askerlerinden 36 şehit tespit edilmiştir.
Yemen’in acısının en fazla hissedildiği şehirlerden birisi Tokat’tır
Yemen’de 300 bin civarında şehidimizin yattığı söylenmektedir. Yakın dönemde orada açılan şehitlik sembolik mahiyettedir. Mezarı kesin olarak bilinen Osmanlı şehidi sayısı 15-20 civarındadır. Yemen’de Zileli askerler kritik yerlerde görevlendirilmiştir. Yemen’in acısının en fazla hissedildiği şehirlerden birisi Tokat’tır. Tokat Redif Taburu, Yemen’de yaklaşık bir sene kalmıştır. Taburlar ancak onda bir oranında dönmüşlerdir. 
Yemen'de şehit olan Tokatlı askerler
Yemen’de 1905 ve 1906’daki harekâtlarda Tokat Merkez Taburu’ndan 186 şehit tespit edilmiştir. Bu tespit edilenler redif askerleridir. Nizamiye Taburu askerlerinin şehit sayısı Tokat merkezden biri yüzbaşı, biri mülazım-ı sani olmak üzere 18 kişidir. İlçelerden Zile, Erbaa Turhal, Artova’dan 18 şehit vardır. Millî Savunma Bakanlığı kayıtlarında bu sayı 36’dır. Askerin Yemen’de şehit olduğuna dair kayıtlar 51. Alay’dan dolayıdır. Kayıtlarda eşkıya müsademesi olarak geçse de 51. Alay Yemen’de olduğu için şehidin de orada olduğu anlaşılmıştır. Bu şehit kayıtlarında araştırma yapılırken Yemen şeklinde yapılacak bir aramada az kayıt bulunabilir. Kolordu, alay numaralarından ve yer isimlerinden arama-tespit yapılması önem arz etmektedir.
Kore Savaşı’nda Tokatlı şehit var mıdır? Varsa haklarında bilgi bulunmakta mıdır? 
Millî Savunma Bakanlığının verilerine göre Kore Savaşı’nda Tokatlı şehitlerin sayısı dört kişidir. 
Bu isimler şu şekildedir:
1) 3. Tugay’da yer alıp 28 Mayıs 1953’te şehit olan Tokat’ın Artova ilçesinden Piyade Er Ahmet Duran Çelik, 
2) 3. Tugayda yer alıp 28 Mart 1953’te şehit olan Tokat Çamaağzı mahallesinden Piyade Er Bekir Özdemir,
3) 1. Tugayda yer alıp 22 Nisan 1951’de şehit olan Tokat’ın Artova ilçesinden (Bedirkaleli) Piyade Üstçavuş Kerim Şen,
4) 1. Tugayda yer alan 1916 (1332) doğumlu olup 29 Kasım 1950’de şehit olan Piyade Başçavuş Osman Coşkun’dur.
Ahmet Atalay’ın 1950-1953 Kore Savaşı’nda Türk Zayiatı (Şehitler-Kayıplar-Yaralılar-Esirler) isimli kitabında ise Bekir Özdemir, Osman Coşkun ve Ahmet Duran Çelik (söz konusu kitapta ismi Duran Ali Çelik olarak geçmektedir) gibi şehit isimlerinin yanı sıra 1. Tugaydan 21 Nisan 1951 tarihinde şehit olduğu belirtilen Piyade Çavuş Mustafa Sözeri’nin de adı yer almaktadır. Böylelikle Kore  Savaşı’nda Tokatlı şehitlerin sayısı beş kişiye ulaşmıştır.